Қиссаи дуюм
Арӯси тоҷикистонӣ
«Ҳама оилаи хушбахт ба якдигар монандӣ дорад, ҳар як оилаи бадбахт бошад, ба таври худ бадбахт аст» ин гуфтаҳоро як классики рус қариб якуним аср пештар навишта буд. Ин гуфтор ҳануз ҳам аҳмияти худро гум накардааст. Лекин нақли мо акси ин гуфтор мебошад. Қаҳрамони мо Ӯктам Хоҷаев нақлҳои зиёдро аз саргузашти мусофиронаш шунидааст, ки яке ба дигараш монанд аст. Ва сухан дар бораи оилаҳои хушбахт намерафт.
Замони Иттиҳоди Шуравӣ вақте сарҳади байни давлатҳо шартан мавҷуд буд, тоҷикон ва узбекҳо бо ҳамдигар хеле робитаҳои мустаҳкам доштанд. Ба дараҷае риштаи хешутаборияшон печида буд, ки хешутабории нав ба нав байни сокинони ин ду кишвар канда намешуд. Духтарро ба он ҷо ба шавҳар медоданду ба писарони худ аз он ҷо арӯс меоварданд. Баъди баста шудани сарҳад садҳо оилаҳо дар ду тарафи сарҳад монданд.
Сиёсатмадорони он давр падарро аз писар, занро аз шавҳар, фарзандон, дилдодагонро аз якдигар ҷудо карданд. Оилаҳои ҷавон бошанд, побанд ва қурбонии ин ҳолат гардиданд. Арӯс назди номзади худ рафта наметавонист ё баръакс, дар ҳолати арӯсиву домодӣ ҳам омадан, ба хона баргаштанашон мушкил мешуд, зеро барои ин ҳуҷҷатҳои зиёд лозим буд. Ҳатто кор то ҷое расид ки ба тӯю тамошои ҳамдигар хешовандон иштирок намуданашон гайриимкон гардид, ҳол он ки масофа ҳамаги чанд километр буду халос. Баъзе одамон моҳҳо дар интизори раводид буданду баъзеи дигар гайри қонуни кӯшиши убур кардани сарҳадро менамуданд.
Барои ҳамин яке аз афзалияти кушодашавии сарҳадҳо ва бартараф шудани муносибатҳои сардгаштаи ду кишварро халқи оддӣ дар вохӯриву якҷояшавии оилаҳо номиданд.
Замони Иттиҳоди Шуравӣ вақте сарҳади байни давлатҳо шартан мавҷуд буд, тоҷикон ва узбекҳо бо ҳамдигар хеле робитаҳои мустаҳкам доштанд. Ба дараҷае риштаи хешутаборияшон печида буд, ки хешутабории нав ба нав байни сокинони ин ду кишвар канда намешуд. Духтарро ба он ҷо ба шавҳар медоданду ба писарони худ аз он ҷо арӯс меоварданд. Баъди баста шудани сарҳад садҳо оилаҳо дар ду тарафи сарҳад монданд.
Сиёсатмадорони он давр падарро аз писар, занро аз шавҳар, фарзандон, дилдодагонро аз якдигар ҷудо карданд. Оилаҳои ҷавон бошанд, побанд ва қурбонии ин ҳолат гардиданд. Арӯс назди номзади худ рафта наметавонист ё баръакс, дар ҳолати арӯсиву домодӣ ҳам омадан, ба хона баргаштанашон мушкил мешуд, зеро барои ин ҳуҷҷатҳои зиёд лозим буд. Ҳатто кор то ҷое расид ки ба тӯю тамошои ҳамдигар хешовандон иштирок намуданашон гайриимкон гардид, ҳол он ки масофа ҳамаги чанд километр буду халос. Баъзе одамон моҳҳо дар интизори раводид буданду баъзеи дигар гайри қонуни кӯшиши убур кардани сарҳадро менамуданд.
Барои ҳамин яке аз афзалияти кушодашавии сарҳадҳо ва бартараф шудани муносибатҳои сардгаштаи ду кишварро халқи оддӣ дар вохӯриву якҷояшавии оилаҳо номиданд.
Сокини Бекобод Дилдора Раҳимбердиева мегӯяд:
Вақте ман хурд будам, аз Ӯзбекистон ба хонаи ҳамсоя зуд-зуд меҳмонон меомаданд. Байни онҳо хусуру хушдомани ояндаи ман ҳам будаанд. Онҳо дар Тоҷикистон таваллуд шудаанду замони Иттифоқи Шӯравӣ ба Бекобод кӯч баста буданд. Ин оила ба ман хеле маъқул буд. Бо писари онҳо Зафарҷон бозӣ мекардем. Давраи мактабхониямон бо ҳам дӯст будем.
Баъдан Зафарҷон ба армия рафт. Ман бошам барои хондан ба Хуҷанд омадам. Баъдан байни ду кишвар сарҳад пайдо шуду рафтуомад душвор гардид. Баъди аз хизмати аскари баргаштан Зафарҷон ба хонаи мо хостгоҳоро фиристод. Падару модараш волидони маро бовар мекунониданд, ки ман таҳсиламро идома медиҳам.
Аммо кор ранги дигар гирифт. Онҳо ба ман гуфтанд, ки сарҳадҳо маҳкам асту шароит вазнин шуда истодааст. «Мо чи хел якдигаро мебинем, дар ҳоле ки ту назди мо омада наметавони мо ба назди ту рафта натавонем» Падару модари Зафарҷон бовари доштанд, ки вазъият ба эътидол меояд. Ҳамин тавр ман арӯси оилаи онҳо шудам.
Вақте ман хурд будам, аз Ӯзбекистон ба хонаи ҳамсоя зуд-зуд меҳмонон меомаданд. Байни онҳо хусуру хушдомани ояндаи ман ҳам будаанд. Онҳо дар Тоҷикистон таваллуд шудаанду замони Иттифоқи Шӯравӣ ба Бекобод кӯч баста буданд. Ин оила ба ман хеле маъқул буд. Бо писари онҳо Зафарҷон бозӣ мекардем. Давраи мактабхониямон бо ҳам дӯст будем.
Баъдан Зафарҷон ба армия рафт. Ман бошам барои хондан ба Хуҷанд омадам. Баъдан байни ду кишвар сарҳад пайдо шуду рафтуомад душвор гардид. Баъди аз хизмати аскари баргаштан Зафарҷон ба хонаи мо хостгоҳоро фиристод. Падару модараш волидони маро бовар мекунониданд, ки ман таҳсиламро идома медиҳам.
Аммо кор ранги дигар гирифт. Онҳо ба ман гуфтанд, ки сарҳадҳо маҳкам асту шароит вазнин шуда истодааст. «Мо чи хел якдигаро мебинем, дар ҳоле ки ту назди мо омада наметавони мо ба назди ту рафта натавонем» Падару модари Зафарҷон бовари доштанд, ки вазъият ба эътидол меояд. Ҳамин тавр ман арӯси оилаи онҳо шудам.
Бо ҳамин азоби ман сар шуд. Як сол нагузашта ман ҳомиладор ва баъди муддате фарзанддор шудам. Барои он ки падару модарамро бинам, 7-8 соат дар сарҳад интизори навбат меистодам. Сарбозон мегуфтанд, ки «Кӣ туро ба ӯзбекистонӣ шавҳар кун гуфт?!» Онҳо бо ман дағал муносибат мекарданд, гӯё ман ҷинояткор бошам. Натанҳо бо мани ҷавон, балки бо мӯйсафедони 70-80 сола низ муносибат чунин бад буд.
Бисёр аламовар буд. Ба шавҳарам мегуфтам, ки агар сарҳадро гузарам дигар барнамегардам. Ҳамин тариқ таҳсилро тамом кардам. Акнун масъалаи ҷои кор ба миён омад. Он вақт сарҳадҳо тамоман баста шуданд. Низоми раводид амал мекард. Барои он ки раводид гирем, як моҳ интизор шудан лозим буд.
Бисёр аламовар буд. Ба шавҳарам мегуфтам, ки агар сарҳадро гузарам дигар барнамегардам. Ҳамин тариқ таҳсилро тамом кардам. Акнун масъалаи ҷои кор ба миён омад. Он вақт сарҳадҳо тамоман баста шуданд. Низоми раводид амал мекард. Барои он ки раводид гирем, як моҳ интизор шудан лозим буд.
Вақте ки бобоям вафот кард, се рӯз назди нуқтаи гузаргоҳи назоратии сарҳадӣ истода гиря мекардам, лекин маро гузаштан намонданд ва ман ҳатто дар охирин рӯзи маъракаи бобоям иштирок карда натавонистам. Вақте модарам бемор шуд, боз ҳам аз сарҳад гузашта натавонистам. Баъдан бародарам бемор шуд. Аз субҳи барвақт қариб 10 соат кӯшиши ба Тоҷикистон гузаштанро намудам, лекин бенатиҷа, иҷозат надоданд.
Дилдора Раҳимбердиева
Бекабад, Ўзбекистон
Баъд шавҳарам гуфт, ки гапзанон кардааст ва маро шабона бо роҳи пинҳонӣ аз сарҳад мегузаронанд. Ҳамон вақт дар шаҳр овозае паҳн шуда буд, ки сарбозон ҷавони 25 соларо ки кӯшиши аз марзи сарҳад пинҳонӣ гузаштанро мекард, паррониданд. Ин ҳодиса маро ба ҳарос овард ва ман тарсидам.
Акнун ҳамаи ин тарсу ҳарос паси сар шуд. Вазъият мӯътадил шуд, ҳақиқат галаба кард. Баъди ин ман ба писари худ аз Тоҷикистон арӯс овардам.
Акнун ҳамаи ин тарсу ҳарос паси сар шуд. Вазъият мӯътадил шуд, ҳақиқат галаба кард. Баъди ин ман ба писари худ аз Тоҷикистон арӯс овардам.
Холо мо бемалол ба хонаи якдигар рафтуомад мекунем. Танҳо тавассути нақлиёти шахси ба он тарафи сарҳад гузаштан мушкилтар ва гаронтар аст.
Боз як муаммои дигар ҳамин ки духтарони аз дигар давлат ба Ӯзбекистон шавҳаркарда барои гирифтани шаҳрвандӣ мушкилӣ мекашанд. Ман ҳам давоми 25 сол шаҳрвандӣ гирифта натавонистам.
Барои он ки раводид гирем, мо 20-30 доллар пардохт менамоем. Агар тезтар гирифтан хоҳем 70 -80 доллар медиҳем. Аз Бекобод то хонаамон 5-10 километр роҳ аст. Тавассути нуқтаи гузаргоҳи назоратии сарҳадии «Ойбек» мегузарем ва ин хароҷоти роҳ алакай барои 150-200 километр аст. Кай мо шаҳрвандӣ мегирем, маълум нест.
Имрӯз барои қаҳрамони навори мо рӯзи хурсандӣ аст. Дар хонаи ӯ аҳли оилаи калону пайвандони наздикаш аз Тоҷикистон сарҷамъ шуданд. Ҳамагӣ чанд сол пеш чунин имконият гайриимкон буд.
Боз як муаммои дигар ҳамин ки духтарони аз дигар давлат ба Ӯзбекистон шавҳаркарда барои гирифтани шаҳрвандӣ мушкилӣ мекашанд. Ман ҳам давоми 25 сол шаҳрвандӣ гирифта натавонистам.
Барои он ки раводид гирем, мо 20-30 доллар пардохт менамоем. Агар тезтар гирифтан хоҳем 70 -80 доллар медиҳем. Аз Бекобод то хонаамон 5-10 километр роҳ аст. Тавассути нуқтаи гузаргоҳи назоратии сарҳадии «Ойбек» мегузарем ва ин хароҷоти роҳ алакай барои 150-200 километр аст. Кай мо шаҳрвандӣ мегирем, маълум нест.
Имрӯз барои қаҳрамони навори мо рӯзи хурсандӣ аст. Дар хонаи ӯ аҳли оилаи калону пайвандони наздикаш аз Тоҷикистон сарҷамъ шуданд. Ҳамагӣ чанд сол пеш чунин имконият гайриимкон буд.
